در این نوشته به معرفی خدمات کاردرمانی ذهنی در کلینیک رویش پرند خواهیم پرداخت
بخش بزرگی از کودکانی که مشکلات رشدی دارند نیاز به خدمات توانبخشی شناختی و بالاخص کاردرمانی ذهنی دارند. مرکز توانبخشی رویش خدمات کاردرمانی ذهنی را در دسته خدمات جامع توانبخشی خود قرار داده که همشهریان عزیز سطح شهرستان رباط کریم و شهرهای اطراف از جمله وحیدیه، مامونیه، زرندیه، پرندک و خود شهر رباط کریم را از مراجعه به تهران و شهرهای اطراف بی‌نیاز گردانده است.
این مرکز افتخار دارد که با بهره‌گیری از بهترین متخصصان تحصیل کرده در بهترین دانشگاه‌های علوم پزشکی سطح کشور خدماتی درخور شان و شایسته خانواده‌های دارای کودکان با مشکلات رشدی و ذهنی را در سطح شهرستان رباط کریم ارائه دهد.
اما خدمات کاردرمانی ذهنی در مرکز رویش پرند شامل چه نوع خدماتی است؟
کودکان به هر دلیلی که تاخیرهای رشدی را تجربه کنند باید از لحاظ رشد مهارتهای ذهنی و شناختی توسط یک متخصص کاردرمانی تحت ارزیابی قرار گیرند.
ارزیابی کمک می‌کند که میزان تفاوت سن تقویمی(شناسنامه‌ای) با سن رشدی (عقلی) کودک سنجیده شود.
در این حالت تمام ابعاد عملکرد کودک سنجیده میشود:
مثل رشد مهارتهای حرکتی ظریف
مهارتهای حرکتی درشت مثل راه رفتن
مهارتهای شناختی مثل توجه و انواع حافظه
رشد بازی و برقراری ارتباط اجتماعی و…
که در این حیطه از تست‌های استاندارد جهانی مثل ASQ و دیگر تست‌های مجموعه که به روزترین تست‌های موجود هستند در صورت نیاز بهره‌مند می‌شویم؛ تا با اقدام به موقع کودک از همسالان خود عقب نماند و برای رسیدن به مهارتهای بالاتر مانند خواندن، نوشتن، دیکته‌نویسی و …. هستند آماده شود.
در واقع کاردرمانگر ذهنی تا حد امکان مهارتهای پیش نیاز لازم برای فعالیت‌های فراشناختی را تسهیل می‌کند و توانایی مدیریت محیطی کودک را ارتقا می‌دهد.
اما چه کودکانی در معرض تاخیر رشدی هستند؟
کودکانی که در حین تولد دچار هیپوکسی( کمبود اکسیژن) شده‌اند یا سابقه‌ی بستری در NICU را دارند یا هنگام تولد وزن کمتر از ۲۵۰۰ گرم را تجربه کرده‌اند یا بیش از اندازه در معرض ابزارهای دیجیتال بوده‌اند نیاز به ارزیابی ذهنی دارند تا در صورت لزوم از خدمات توانبخشی بهره‌مند گردند. تا در اسرع وقت به همسالان خود برسند.
کودکان دارای مشکل یادگیری در خواندن، ریاضی و نوشتن یا ضعف اعتماد به نفس، بیماری ژنتیکی، اختلالات تاخیر تکاملی سیستم عصبی(NDD)، بیش‌فعالی و عدم توجه (ADHD)، اتیسم(ASD)، انواع سندرم‌ها مثل سندرم داون، سندرم رت، بیماری‌های جسمی که آسیب‌مغزی به همراه دارند مثل فلج‌مغزی، تومورها و ضربه‌مغزی گروه‌های حساس‌تری محسوب می‌شوند و باید در صورت نیاز برای استقلال هر چه بیشتر این کودکان خدمات توانبخشی هدفمند و سازمان یافته فراهم شود.
اما مهارتهای ذهنی که یک کاردرمانگر می‌تواند در جهت بهبود آنها ارزیابی و درمان انجام دهد شامل چه مهارت‌هایی میشود؟
کودکان در طول دوران رشد خود در زمینه‌های بسیار زیادی رشد و تکامل را تجربه می‌کنند؛ که هیچ یک از این مهارت‌ها و تکامل‌ها جدا از هم نیستند و پیوستگی و هم‌پوشانی بین آنها وجود دارد.
کاردرمانگر ذهنی ارزیابی مهارتهای پایه یک کودک را ملاک کار خود قرار می‌دهد که این مهارت پایه منجر به بهبود عملکرد فرد در همه جنبه‌های رشدی از جمله رشد مهارتهای شناختی، مهارتهای حرکتی، مهارتهای ارتباطی – اجتماعی، مهارتهای خودیاری، مهارتهای ترسیمی و مهارت ریاضی می‌گردند در واقع مهارتهای پایه زیربنایی هستند که آموختن و کسب سریع دانش را تسهیل می‌کند.
ارزیابی‌ها شامل:
-
ارزیابی حسی:
ارزیابی حسی شامل ارزیابی تمام حس‌های لامسه، حس عمقی که مربوط به مفاصل و حس وستیبولار می‌باشد که کمبود حس یا دریافت حس بیشتر نسبت به هر کدام از این محرک‌های محیطی ورودی اطلاعات مغز را مختل کرده و تمام پردازش‌های محیطی غیر واقعی میشود این حیطه اولویت درمان و اصلاحات محیطی را به خود اختصاص می‌دهد.
-
ارزیابی مهارتهای حرکتی ظریف:
مهارتهای حرکتی ظریف به دسته‌ای از مهارت‌ها گفته میشود که به وسیله آنها کودک در محیط اطراف خود به وسیله دست تغییر ایجاد می‌کند. در واقع این مهارت‌ها رابط بین مغز و محیط هستند، بعنی هرچیزی که ذهن و مغز فکر می‌کند به وسیله دست در محیط انجام می‌دهد. این مهارت‌ها تا سنین بزرگسالی به رشد خود ادامه می‌دهند و کاملتر و بالغتر می‌شوند.
گرفتن‌های بزرگ:
برای مثال می‌توان به گرفتن‌های بزرگ و کلی مانند گرفتن توپ، گرفتن اجسام دیسک مانند مانند سیدی، گرفتن اجسام استوانه‌ای مانند مانند نرده راه‌پله اشاره کرد. در این نوع از گرفتن‌ها عضلات ساعد ما قدرت و نیروی لازم برای گرفتن را ایجاد می‌کنند.
گرفتن‌های ظریف:
این نوع از گرفتن‌ها به گرفتن‌های مهارتی هم مشهور هستند و شامل گرفتن‌های با نوک انگشتان مانند برداشتن یک لوبیا یا چوب کبریت از روی زمین، گرفتن مداد در دست، گرفتن و چرخاندن کلید درون جاکلیدی، گرفتن نایلون‌های پلاستیکی یا وسایل دسته‌دار در دست اشاره کرد. مهارتهای حرکتی ظریف به دسته‌ای از مهارت‌ها گفته میشود که به وسیله آنها کودک در محیط اطراف خود به وسیله دست تغییر ایجاد می‌کند. در واقع این مهارت‌ها رابط بین مغز و محیط هستند، بعنی هرچیزی که ذهن و مغز فکر می‌کند به وسیله دست در محیط انجام می‌دهد. این مهارت‌ها تا سنین بزرگسالی به رشد خود ادامه می‌دهند و کاملتر و بالغتر می‌شوند. (منظور از دست، مچ، کف دست و انگشتان است)
مهارتهای دو دستی:
مهارتهای دو دستی به ما کمک می‌کنند که تغییرات عمده‌ای در محیط اطرافمان ایجاد کنیم و بتوانیم کارهای روزمره را به خوبی به پایان برسانیم.
برای مثال باز کردن در شیشه مربا که در آن یک دست( دست غیر غالب) شیشه مربا را محکم می‌گیرد و یک دست دیگر( دست غالب) در آن را باز می‌کند.
مثال دیگر گرفتن و پرتاب توپ با دو دست است. حمل کردن اجسام بزرگ هم به مهارتهای دو دستی نیاز دارد. قیچی کردن، تا زدن کاغذ، نخ و مهره، بستن پیچ و مهره و مثال‌های بسیار زیاد دیگری که اگر کمی به اطرافتان دقت کنید می‌توانید پیدا کنید جزو مهارتهای دو دستی هستند.
مهارتهای حسی دست:
دست ما علاوه بر مهارتهای حرکتی، دقیقترین اندام حسی بدن است. بیشترین تراکم گیرندههای حسی در دست قرار دارد.
در اکثر آسیبهای مغز و اعصاب به هر دلیلی که باعث ایجاد آسیب شده باشد حس بدن و دستها ممکن است آسیب ببیند و باید مورد ارزیابی قرار گیرد.
حس دستها در درک دنیای پیرامون نقش بسیار مهمی دارد. کودکی که درک درستی ندارد یادگیری او هم نادرست و دچار مشکل میشود.
ارزیابی مهارتهای بینایی :
بسیاری از دانشمندان اعتقاد دارند که حس بینایی مهمترین حس بدن برای درک دنیای پیرامون است. حسب ینایی به ما کمک می‌کند که دنیای بیرون از بدنمان را به درستی مانیتور و بررسی کنیم.
این حس پیچیدگی‌های بسیاری دارد و به همین خاطر کوچکترین آسیبی به نواحی پردازش و درک اطلاعات بینایی در مغز باعث مشکلات بزرگی در زندگی روزمره افراد میشود.
بسیاری از مردم عادی مشکلات این حس مهم و مهارتهای بینایی را با ضعیف بودن چشم که با عینک و یا عمل جراحی چشم برطرف میشود اشتباه می‌گیرند!
اما مهارتهای بینایی جدای از مشکلات ساختار چشم هستند.
هرچند اشکال در ساختار چشم باعث مشکلات در درک و پردازش اطلاعات بینایی میشود؛ اما درصد بالایی از افرادی که مشکلات درک و پردازش حس بینایی و ضعف در مهارتهای بینایی را دارند از ساختار چشم سالمی بهره‌مند هستند.
این مهارت‌ها شامل:
حرکات چشم : حرکات چشم در دریافت محرک‌های بینایی بسیار موثر هستند این حرکات شامل ساکاد، فیکساسیون و همگرایی و واگرایی چشم در صفحه داخلی می‌باشد و در صورت بروز هر مشکلی دامنه‌ی گسترده‌ای از کلیشه‌های بینایی را بروز می‌دهد به عنوان مثال نگاه کردن مداوم به طرح فرش یا حرکت لباسشویی.
توجه بینایی:
توجه بینایی سطوح مختلفی از توانمندی‌ها را در برمی‌گیرد پایه اولیه توانمندی هوشیاری از حضور محرک در محیط و واکنش به حضور محرک می‌باشد.
مرحله بعدی توانایی ما برای انتخاب یک محرک بینایی خاص از میان تمام محرک‌های بینایی در میدان دید ماست.
به طور مثال وقتی به عروسی می‌روید از میان انبوه جمعیتی که در حال رقص و شادی هستند شما انتخاب می‌کنید که به عروس و داماد توجه کنید و بقیه محرک‌های بینایی را نادیده می‌گیرید.
مثال دیگر می‌تواند در زمان مطالعه باشد؛ در هر صفحه کتاب چندین خط و تعداد زیادی کلمه وجود دارد شما در هر لحظه انتخاب می‌کنید که به کدام کلمه و خط دقت کنید و بقیه را نادیده می‌گیرید.
بعد از این دو سطح پایه مبحث توجه ممتد و پردازش‌های تکالیف بینایی مطرح می‌گردد و مهارتهای سطوح بالاتر مانند خواندن، نوشتن محاسبات ریاضی پایه‌گذاری می‌کنند.
توجه بینایی معمولا در کودکانی که مشکلات توجه و تمرکز یا بی‌قراری دارند دچار مشکل شده است.
معروف‌ترین آنها هم اختلال نقص توجه و بیش فعالی یا همان ADHD است.
در عین حال مشکلات توجه بینایی به صورت جزئی‌نگری در کودکان اتیسم هم رایج است اما توجه داشته باشید صرفا کودکان دارای تشخیص در این زمینه مشکل ندارند ممکن است کودک شما بدون تشخیص و صرفا با ضعف در یک مهارت خاص مانند دنبال کردن خطوط کتاب و… ضعف توجه بینایی داشته باشد.
حافظه بینایی:
ما در هر لحظه اطلاعات بینایی زیادی دریافت می‌کنیم که اگر به آنها توجه کنیم این اطلاعات وارد حافظه کوتاه مدت ما میشود در آنجا این اطلاعات با اطلاعات قبلی که از آن محرک‌های بینایی داریم تلفیق میشود و به حافظه بلند مدت منتقل میشود.
در بعضی از اختلالات و آسیبهای مغزی مانند اتیسم، بیش‌فعالی، اختلالات یادگیری و … ممکن است حافظه بینایی دچار آسیب شده باشد و نیاز به ارزیابی آن وجود دارد.
مثال حافظه بینایی این است که مثلا کودک شما قبلا فقط ماشین پلاستیکی یا ماشین اسباب‌بازی را دیده است. اکنون سوار یک ماشین واقعی میشود.
در این لحظه تمام اطلاعات موجود در حافظه در مورد ماشین به قسمتی از حافظه به نام حافظه کاری وارد میشود و اطلاعات جدید که حاصل سوار ماشین واقعی شدن است با اطلاعات قبلی( در مورد ماشین اسباب‌بازی) تلفیق میشود و برداشت جدید کودک از ماشین همراه با ویژگی‌های جدید در حافظه بلندمدت با کلید واژه ماشین ذخیره میشود.
بعد دیگر حافظه بینایی، توالی می‌باشد که کودک می‌تواند اشیا ، اشکال و در سنین بالاتر اعداد و حروف را به همان ترتیبی که دیده به یاد بیاورد و متناسب با نیاز فعالیت، پردازش محرک اتفاق می‌افتد و استدلال‌های سطح بالاتر را برای کودک امکان پذیر می‌کند.
تمییز بینایی:
تمییز بینایی به دسته‌ای از مهارتهای بینایی گفته میشود که به وسیله آنها ما می‌توانیم به بررسی، تفکیک و انتخاب محرک‌های بینایی براساس ویژگی‌هایی که مدنظرمان است بپردازیم.
تمییز بینایی به تشخیص تفاوت یک چیز از چیز دیگر مربوط میشود. مثال ساده آن این است که شما قصد خریدن یک لیوان برای محل کارتان را دارید.
برای خرید وارد یک مغازه لیوان فروشی می‌شوید. شما در ذهنتان قصد خرید یک لیوان چینی، آبی، متوسط، دارای دسته و با عکس شعر خاصی را دارید.
در این حالت وقتی شما وارد مغازه می‌شوید به قفسه لیوان‌های چینی نگاه می‌کنید( بازشناسی) سپس به دنبال لیوان‌های دسته‌دار می‌گردید( طبقه‌بندی) و بعد درقفسه آن لیوان‌ها، لیوانی که مدنظرتان است را انتخاب می‌کنید( تطابق دادن).
کودکانی که در تمییز بینایی مشکل دارند نمی‌توانند وسایل محیط بیرون را بازشناسی کنند در دسته‌بندی درست خود قرار دهند و اگر در سن مدرسه باشند در بازشناسی حروف شبیه به هم دچار مشکل می‌شوند.
ثبات شکل:
ثبات شکل به دسته‌ای مهارتهای ادراک دیداری گفته میشود که به ما کمک می‌کند از یک محرک‌بینایی خاص برای همیشه یک مفهوم ثابت داشته باشیم.
مثلا وقتی کودک مفهوم لیوان را درک می‌کند دیگر هر لیوانی را در رنگ‌ها، اندازه‌ها و جهت‌های مختلف ببیند می‌داند که لیوان است و آن را بازشناسی می‌کند. مثلا اگر یکی از لیوان‌های منزل در قفسه بالای کابینت سر و ته قرار گرفته‌اند کودک باز هم می‌داند که این جسم سر و ته لیوان است!
در بسیاری از اختلالات مانند اتیسم و اختلالات یادگیری ممکن است ثبات شکل دچار مشکل شده و نیاز به ارزیابی داشته باشد.
مهارتهای بینایی بسیاری بخش‌های دیگر هم دارد که توسط متخصصان کاردرمانی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
همان‌طور که گفته شد، کودکان به دلیل مشکلات و اختلالات متنوعی ممکن است در زمینه مهارتهای بینایی دچار مشکل شوند و نیاز به مداخلات کاردرمانی دارند.
تصویرسازی: کودک می‌تواند اشیا و اشخاص را در ذهن خود زمانی که حضور فیزیکی ندارند مجسم کند. از جمله این اختلالات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
اختلالات حرکتی و آسیب مغزی مانند فلج‌مغزی:
کودکان فلج مغزی به دلیل اینکه در تنظیم تون و یا سفتی عضلات بدن دچار مشکل هستند؛ ممکن است در زمینه تنظیم میزان تون عضلات چشم هم که حرکات چشم را کنترل می‌کنند مشکل داشته باشند.
در نتیجه این مشکلات کودک نمی‌تواند حرکات چشم خود را به درستی کنترل کند و در اثر آن جستجوی بینایی و درک محرک‌های محیطی که مبتنی بر حس بینایی هستند دچار مشکل میشود
مثلا کودک نمی‌تواند با چشمش یک شیئ در حال حرکت را به درستی تعقیب کند.
اختلالات یادگیری:
کودکان دچار اختلالات یادگیری ممکن است در هرکدام از زمینه‌های مهارتهای بینایی دچار آسیب شده باشند و باید تحت درمان کاردرمانی ذهنی قرار بگیرند.
به عنوان مثال ممکن است کودک در شناسایی حروفی که نقطه دارند دچار مشکل باشد.
مورد دیگر ممکن است این باشد که کودک در هنگام خواندن کلمات را گم کند و یا کلمات را جا بگذارد. می‌توان در مورد مشکلات بینایی در اختلالات یادگیری مثال‌های بسیار متنوع دیگری را هم نام برد،
اما به همین چند مورد بسنده می‌کنیم اختلالات کم‌توانی‌ذهنی، اختلال بیش فعالی _ نقص توجه، اختلال عملکرد هماهنگی حرکتی (DCD) و اختلال تاخیر تکاملی سیستم عصبی(NDD)
-
مهارتهای شنیداری:
در این مهارت کودک یاید بتواند صداهای موجود در محیط را بشنود و نسبت به صدای هدف آنالیز مورد نظر را انجام دهد.
در واقع مهارتهای شنیداری همان توجه‌های شنیداری حذف محرک مزاحم و در عین حال تشکیل حافظه و متناسب با فعالیت خواسته شده حافظه به شکل کوتاه مدت یا حافظه کاری در کودک شکل می‌گیرد.
-
مهارتهای حرکتی درشت
حرکت‌های درشت به حرکت‌هایی اطلاق می‌شوند که گروه‌های عضلانی بزرگ را درگیر می‌کنند و به دقت و ظرافت کمتری نسبت به حرکات ظریف نیاز دارند.
نشستن، راه رفتن، دویدن و لی‌لی کردن نمونه‌هایی از مهارتهای حرکتی درشت هستند.
این مهارت‌ها به واسطه‌ی تأثیر بالقوه آن بر دیگر زمینه‌های رفتاری و به عنوان ابزاری مناسب و در دسترس برای سایر مهارتهای رشدی لازم و ضروری هستند.
-
مهارتهای درکی _حرکتی:
دسته‌ای از مهارتهای حرکتی هستند که به شخص امکان می‌دهد تا اطلاعات حسی را با شناخت بیشتری پردازش و ادراک نماید و فرد را قادر می سازد تا با توجه بیشتر، مهارت حرکتی مورد نظر را در قالبی روان، هماهنگ و همسو با هدف به انجام برساند .
فعالیت‌های درکی حرکتی نیاز به تصویرسازی‌ذهنی درست و جامع از تمام مفاصل بدن و همیچنین اطلاعات دقیق محیطی دارند و همه‌ی این مهارت‌ها پایه مهارتهای سطوح بالاتر زندگی روزمره مثل رانندگی و.. می‌باشد.
این مهارت‌ها شامل:
هماهنگی چشم و دست:
توانایی سیستم بینایی برای هماهنگ کردن اطلاعات دریافت شده از چشم برای کنترل و هدایت دستها در انجام یک تکلیف یا فعالیت می‌باشد. به عنوان مثال کودک برای گرفتن یک شی باید بتواند دستش را با آن برساند یا در مراحل سنی بالاتر بتواند از روی متن کتاب کپی انجام دهد.
گذر از خط وسط بدن:
- توانایی عبور دادن هر یک از دستها از خط وسط بدن بدون انحراف برای دستیابی به هدف مدنظر است ساده‌ترین مسائل این حوزه این است که کودک بتواند با دست راست شیئی که در سمت چپ قرار گرفته است را بردارد.
هماهنگی چشم و پا:
- این مهارت برای هماهنگ کردن اطلاعات دریافت شده از چشم برای کنترل و هدایت پاها در انجام یک تکلیف یا فعالیت است.
تقلید وضعیت:
- توانایی تقلید یک وضعیت بدنی بر مبنای اطلاعات بی‌نهایت موجود در محیط:
به عنوان مثال درمانگر در یک حالت بدنی ثابت قرار می‌گیرد از کودک می‌خواهد که وضعیت را به خود بگیرد مثلاً دست راست روی دست چپ و پای چپ روی پای راست
سو برتری
- آگاهی هر فرد از سمت چپ و راست بدن خود و غالب کردن یک سمت بدن برای انجام بهتر مهارتهای ظریف می‌باشد.
مهارت دقت حرکتی:
- اختلاف بین وضعیت موردنیاز و وضعیت واقعی در یک فعالیت حرکتی که به صورت متوالی و ادامه‌دار انجام میشود.
به عنوان مثال زمانی که از کودک خواسته میشود با یک مداد قرمز روی خط مشکی رنگ از ابتدا تا انتها بکشد ممکن است کودک انحراف از خط داشته باشد که نشان‌دهنده ضعف دقت حرکتی کودک است.
مهارت حرکتی دوطرفه
- توانایی حرکت و هماهنگی متقارن و نامتقارن اندام‌ها در الگوی یکپارچه
- توازن در حالت ایستادن و راه رفتن بر روی یک پا یا با هر دو پا با چشمان باز یا بسته ملاک این مهارت می‌باشد
ارزیابی و درمان مشکلات توجه و تمرکز:
هر یک از ما انسان‌ها برای یادگیری نیاز داریم که برای یک مدت زمان خاص به یک محرک خاص توجه کنیم. این مسئله در تعدادی از کودکان به علل مختلف دچار مشکل میشود. از جمله این علل می‌توان به آسیبهای مغزی، مشکلات هورمونی، اختلال در ارتباط بین بخش‌های مختلف مغز، مشکلات حسی، ضعف بینایی و شنوایی نام برد. شایع‌ترین اختلالاتی که در آنها ممکن است کودک مشکل توجه و تمرکز داشته باشد مواردی مانند اختلالات نقص توجه و بیش‌فعالی(ADHD)، اتیسم، مشکلات حسی، فلج‌مغزی، اختلالات یادگیری و … است. حال بیایید ابتدا توجه و تمرکز را تعریف کنیم و با انواع آن آشنا شویم:
تعریف توجه:
به توانایی تمرکز بر روی یک محرک خاص( مثلا دنبال کردن حرکت بادکنک) بدون حواس پرتی( یعنی مثلا اگر در حین دنبال کردن حرکت بادکنک صدایی آمد آن را نادیده بگیرد) توجه می‌گویند.
تعریف تمرکز:
توانایی حفظ توجه برای دوره طولانی از زمان (مثلا مدت زمان امتحان ریاضی) در جهت معطوف کردن افکار به یک موضوع خاص( پاسخ دادن به سوالات امتحان) برای پایان دادن به یک کار( برای کامل کردن پاسخ‌ها تا سوال آخر در امتحان) تمرکز می‌گویند.
توجه و تمرکز پایه یادگیری همه ما از محیط اطراف هستند و اگر هر کدام از آنها مشکل داشته باشد ما در یادگیری و یا به اتمام رساندن کارها و وظایف متناسب با سن و جایگاهمان مشکل پیدا خواهیم کرد.
خود توجه انواع مختلفی دارد که برای انجام هریک از کارهایمان و یادگیری از محیط لازم است بعضی از آنها را داشته باشیم. در ادامه به تعریف مختصری از هرکدام خواهیم پرداخت:
توجه ممتد( Sustain attention):
توانایی توجه به محرک‌های هر یک از حواس مانند بینایی، شنوایی، لامسه و … به صورت مجزا. برای مثال کودک بتواند آگاهانه اطلاعات بینایی و شنوایی که او می‌رسد را از هم تفکیک کند.
توجه انتخابی( Selective Attention):
توانایی توجه به یک محرک خاص و نادیده گرفتن محرک‌های مزاحم.
به عنوان مثال کودک در حین املا نوشتن صدای پچ‌پچ همکلاسی‌ها و حرکت پرندگان روی درخت کنار پنجره کلاس و سفتی میزی که روی آن نشسته است را نادیده بگیرد و فقط به صدای معلم گوش بدهد تا بتواند املا را با موفقیت به پایان برساند.
توجه ممتد یا پایدار( Sustain Attention):
توانایی حفظ پاسخ رفتاری پایدار در حین انجام یک فعالیت و تکلیف تکراری و مداوم.
مثلا کودک در املای خود دیکته یک کلمه را اشتباه نوشته است و معلم از او می‌خواهد یک صفحه کامل از آن کلمه را بازنویسی کند تا آن را برای همیشه یاد بگیرد.
به توجهی که در حین نوشتن کلمات تکراری تا تمام شدن صفحه و تکلیف مورد نیاز است، توجه پایدار می‌گویند.
هریک از این توجه‌ها در کودکان با تشخیص‌های مختلف ممکن است آسیب ببیند و برای هر کدام از آنها هم نیاز به مداخلات جداگانه متخصص کاردرمانی است تا روند رشد کودک دچار مشکل نشود
توجه انتقالی (Shifting Attention OR Switching Attention):
توانایی انتقال توجه بین تکالیف شناختی با نیازهای مختلف: مثلا کودک در حین املا نوشتن چند ثانیه به صدای معلم گوش دهد و جمله او را در ذهن خود نگهدارد( مهارت توجه شنیداری و حافظه شنیداری) و سپس آنها را بر روی برگه املای خود پیاده کند( توانایی در مهارتهای ظریف دست برای گرفتن مداد و نوشتن و توانایی‌های بسیار دیگر که از جنس شنیداری نیستند)
توجه تقسیم شده (Divided Attention):
توانایی پاسخ‌دهی همزمان به چند تکلیف مجزا. مثلا کودک در حین اینکه در حال بستن بند کفش خود است به صحبت‌های مادرش در مورد مهمانی که بعد از مدرسه قرار است بروند گوش بدهد و بدون قطع کردن بستن بند کفش صحبت‌های مادر را هم درک کند!
حافظه (Memory) حافظه کوتاه مدت( Short term memory)
حافظه کوتاه‌مدت ظرفیت ذهنی محدودی می‌باشد که می‌تواند اطلاعات را برای مدت کوتاهی(۳۰ثانیه) نگهداری کند و اطلاعت دریافتی را به صورت سریالی بازآفرینی شود.
حافظه بلند مدت (Long term memory): حافظه بلندمدت وظیفه نگهداری اطلاعات به مدت چند دقیقه تا چند سال را برعهده دارد؛ لازم به ذکر است که نگهداری اطلاعات در حافظه بلندمدت به صورت کدگذاری شده و شبکه‌ای انجام می‌گیرد.
حافظه کاری (Working memory):
حافظه کاری یک ظرفیت محدوده ذهنی برای نگهداری اطلاعات است و اطلاعات به صورت بینایی چه به صورت فضایی و شنیداری در این حافظه قرار می‌گیرد.
این بخش از حافظه توانایی باز آوری اطلاعات از حافظه بلندمدت را نیز دارد و بازآوری اطلاعات دریافتی براساس سوال پرسیده شده را انجام می‌دهد و به عنوان رهبر عملکرد سیستم شناختی می‌باشد.
در بسیاری از اختلالات روانپزشکی کودکان حافظه کاری دچار آسیب شده و عملکرد روزمره کودک را دچار اختلال می‌کند.
خدمات کاردرمانی ذهنی در مرکز رویش پرند در زمینه توانبخشی انواع اختلالات روانپزشکی کودک که مختصری از آن در این مقاله توصیف شد؛ از ارزیابی تا درمان در خدمت همشهریان و هموطنان گرامی می‌باشد.
لازم به ذکر است که همکاران رویش در تلاش هستند تا به‌روزترین خدمات را ارائه دهند و با بهترین تیم درمان محیط رشد مناسبی را برای فرزندان دلبند شما فراهم کند.